Ahmet Tsalıkkatı

Ahmet Tsalıkkatı (Osetçe: Цæлыккаты Ахмæт, Rusça: Ахмед Тембулатович Цаликов) (1890-1928) Oset avukat, politikacı, yazar.

Çocukluğu

Ahmet Tsalıkkatı (Tsalikov), 1882’de Kuzey Osetya’nın Kurtatı vadisindeki Nogkau köyünde doğdu. 1899 yılında Stavropol Spor Lisesi’ni bitirdi, ardından Moskova Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne başladı.

Üniversite Hayatı

Üniversite yıllarında devrimci fikirlere ilgi duymaya başlayan Ahmet Tsalıkkatı, 1907’de üniversiteden mezun olduktan sonra Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ne (RSDİP) girdi ve burada çeşitli öğrenci örgütlerinin yönetici kadrolarında yer aldı. Parti içerisinde Kurucu Meclis’in kurulmasını talep eden ilk öğrenci bildirisini kaleme aldı. Devrimci faaliyetleri dolayısıyla Çarlık Rusya’nın güvenlik güçleri tarafından izlenen bir kişi oldu ve bu faaliyetleri nedeniyle sürgün ve hapis cezalarına çarptırıldı.[1] Moskova’dan Kafkasya’ya sürgüne gönderildiğinde (1903) Terek bölgesinde sosyal demokrat komitelerin kurulması için çalışmalar yürüttü. Daha sonra bu fikirlerin Dağıstan’a da yayılması ile Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi Terek-Dağıstan Merkezi kuruldu. 1904 yılında Moskova’ya döndüğünde üniversiteden, Rusya Öğrenci Kongresi’nin temsilcisi olarak seçildi.[2]

Siyasi Hayatı

1907’de üniversiteden mezun olduktan sonra bir süre avukatlık yapan Tsalıkkatı, daha sonra tekrar politika ile ilgilenmeye başladı. O dönem Russkoye Slovo (Rus Sözü), Ranneye Utro (Erken Sabah), Utro Rossii (Rusya Sabahı), Vestnik Yevropı (Avrupa Bülteni) gibi önemli gazetelerde yazıları yayımlandı. Bu dergilerde yazılar kaleme almaya başlaması ile politik çevrelerin dikkatini çekti.

Tsalıkkatı, Şubat Devriminden sonra "Tüm Rusya Müslümanlarının Kongresi"nin (1-11 Mayıs 1917) örgütlenmesinde ve çalışmalarında önemli bir rol oynamasına karşın, kongrede onun "ünitarist" tezine karşılık, Resulzade'nin "federalist" tezi kabul gördü.[3] Ancak kongrenin son günü, "ortak siyasal eylemi koordine etmek" üzere oluşturulan "Milli Merkez Şura"nın başına Tsalıkkatı getirildi. Aynı tarihlerde Terakkale kongresini toplayan Kafkasya Dağlıları Birliği örgütünden de Tüm Rusya Müslümanlarının Kongresi'ne delegeler gönderildi.

Petrograd Sovyeti'nde de aktif görevler üstlenen Tsalıkkatı'nın, Kornilov'un darbe harekatında yer alan "Vahşi Tümen"in engellenmesinde, Zahid Şamil ve Aytek Namitok ile birlikte rolü oldu.[4]

Tsalıkkatı, Kafkasya Dağlıları Birliği'nin örgütlenme çalışmalarına katılmadı. Ekim Devrimi'nden sonra, Bolşeviklerin inisiyatifindeki Terek Bölgesi Halk Sovyeti'nin başkanlığına getirilen Tsalıkkatı, 11 Mayıs 1918'de bağımsızlığını ilan eden Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti kurucularını "Bu adamlar gericiliğin temsilcisidir. Önce Almanya'yı ve Türkiye'yi desteklediler, şimdi de İngiltere'nin uşağı oldular" diyerek sert bir biçimde eleştirdi.[5]

Kuzey Kafkasya bölgesinin Beyaz Ordu tarafından işgal edilmesinden sonra, Tiflis'e geçti. Tiflis'te oluşturulan Kuzey Kafkasya Milli Komitesi'nin, ardından Kuzey Kafkasya Milli Meclisi'nin başına getirilen Tsalıkkatı, burada 1919-1920 yıllarında, Rusça Volnıy Gorets (Özgür Dağlılar) gazetesini çıkararak "Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Savunma Konseyi"ne destek verdi. 1921'de Gürcistan'ın da bolşevizasyonun ardından önce Türkiye'ye, daha sonra Avrupa'ya geçti. Çekoslovakya'nın merkezi Prag'da, yardımlaşma örgütü Kafkasya Dağlıları Birliği'nin 1924'teki genel kurulunda başkanlığa seçildi. Sovyet karşıtı "Promethe" hareketi bünyesinde yer alan ve mültecilerin ilk ve tek siyasi partisi olan Kafkasya Dağlıları Halk Partisi (KDHP) içinde Said Şamil, Sultan Kılıç Girey, Aytek Kunduh, Balo Bilatti gibi isimlerle birlikte yer aldı. Promethe ve KDHP yayın organları "Kavkazkiy Gorets" (Kafkas Dağlıları, 1924-25) ve "Volnıye Gortsı" (Özgür Dağlılar, 1927-28) dergilerini çıkardı. 1928 yılında, uzun süren hastalığına yenik düşerek, 46 yaşında öldü.

Eserleri

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

  1. "Ahmet Tsalıkkatı". www.kuzeykafkasyacumhuriyeti.org. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 07.11.2021
  2. "Ahmet Tsalıkkatı ( 1882)- (2.9.1928)". www.biyografi.net. 13 Ağustos 2021 tarihinden kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 07.11.2021
  3. Birleşik Kafkasya İdealine Adanan Bir Ömür M. Aydın Turan, Der. Nail Sönmez - Orhan Doğbay, İkinci Baskı, Birleşik Kafkasya Derneği, 2018, s.169
  4. Berzeg, Sefer E., Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Cilt 3, Birinci Baskı, Birleşik Kafkasya Derneği, Ocak 2006, s.425
  5. Berzeg, Sefer E., Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Cilt 1, Birinci Baskı, Birleşik Kafkasya Derneği, Mart 2003, s.364
  6. Birleşik Kafkasya İdealine Adanan Bir Ömür M. Aydın Turan, a.g.e., s.174-175

İzzet Aydemir

Adige aktivist, yazar.

Ahmet İzzet Aydemir (Çuşha), 1925 yılında Kilis’te doğdu. Babasının komiser olması nedeniyle eğitim hayatını farklı yerlerde tamamladı. İlkokulu Afyon’da, ortaokulu Burdur’da, liseyi de İstanbul Kabataş Erkek Lisesi’nde okudu. Liseyi bitirdikten sonra 1949-1952 yılları arasında askerliğini yaptı. Döndüğünde, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Sanat Tarihi bölümüne girdi; ancak ekonomik yetersizliklerden dolayı öğrenimini tamamlayamadı.

Kültürel Faaliyetleri

1961 yılında Ankara Kuzey Kafkasya Kültür Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı. 11 yıl aralıksız yayın hayatına devam eden Kafkasya Kültürel Dergisi’nin sahibi ve başyazarıdır. O dönem Kuzey Kafkasya’ya seyahat ederek oradaki yazar ve aydınlarla ilişki kurdu. Kurduğu ilişkiler doğrultusunda Türkiye’ye Adigece kitap, plak gibi materyallerin getirilmesi için çalışmalarda bulundu.[1]

Eserleri

İlk kitabı “Göç” 1988 yılında Ankara’da yayınlandı. İkinci kitabı olan “Muhaceretteki Çerkes Aydınları” adlı kitabını ise 1991 yılında yayınladı. Kitaplarının yanı sıra “Gönen-Manyas Çerkeslerinin Sürgünü”, “Milliyetçilik Anlayışı ve Bölücülük Üzerine Uyarmalar” gibi bir çok makale de kaleme aldı.[1]

Ölümü

1991 yılında Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra eşi ile birlikte Nalçik’e yerleşti. İzzet Aydemir, 2005 yılında Düzce'de hayatını kaybetti.

Kaynakça

  1. "İzzet Aydemir (1925-2005)". www.kafdav.org. 02 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 04.11.2021

Dr. Vasfi Güsar

Adıge aktivist, yazar, doktor.

Yaşamı ve Eğitim Hayatı

Dr. Vasfi Güsar 1895 yılında İstanbul’da doğdu. Babasının Osmanlı ordusunda subay olarak görev yapması sebebiyle ilköğretim eğitimini Ürdün’de, orta öğretimini ise Şam ve Nablus’ta okudu. Lise öğrenimi Şam’daki bir Fransız lisesinde tamamladıktan sonra İstanbul Askeri Tıp Fakültesini kazandı ve 1918 yılında mezun oldu. Askeri Tıp Fakültesinden mezun olduktan sonra orduya katılarak Kurtuluş Savaşı boyunca cephede doktor olarak görev yaptı.[1]

Kültürel Faaliyetleri

Öğrencilik yıllarında İstanbul’da “Çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti”[2] ve “Şimali Kafkas Cemiyeti”[3] üyesi olarak bulundu. 1950 yılında İstanbul’da kurulan Kafkas Kültür Derneği’nin kurucu ve yöneticileri arasında yer aldı. 1953-1956 yılları arasında Kafkas Kültür Derneği’nin yayınlarından “Kafkas Dergisi” ve “Kafkas Mecmuası” dergilerinde çeşitli yazılar kaleme aldı. Daha sonra, 1957-1962 yıllarında “Kafkas Dergisi” ve “Kafkas Mecmuası” dergilerinin devamı niteliğinde yayımlanan “Yeni Kafkas” dergisinin yazarlığını yaptı.

Eserleri

Çerkes tarihçisi olarak anılan Shora Noghuma’nın “Istoria Adygeyskogo Naroda” (Çerkes Halkının Tarihi) adlı eserini Arapçadan Türkçeye çevirdi ve 1976 yılında İstanbul’da “Adıghe-Hatykhe Çerkes Tarihi” (Adige-Hatıkhe Çerkes Tarihi) adıyla kitap olarak yayımladı.[1]

1978 yılında İstanbul’da öldü.

Kaynakça

  1. "Dr. Vasfi Güsar". www.circassianworld.com. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 02.11.2021
  2. "Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti (1908-1923) ". www.gusips.net. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 02.11.2021
  3. "Şimali Kafkas Cemiyeti". www.gusips.net. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 02.11.2021

İsmail Hakkı Berkok

İsmail Hakkı Berkok (1890 - Kayseri, 11 Mayıs 1954 - Ankara) Adıge asker, yazar ve tarihçi.

Yaşamı

İsmail Hakkı Berkok (Jereşti), 1890 yılında Kayseri Pınarbaşı ilçesinin Yağlıpınar köyünde doğdu. Ailesi, Kafkasya’dan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Osmanlı topraklarına göç etmiştir. Evlenerek İstanbul’a yerleşen kız kardeşinin yanına giderek, 1910 yılında Harp Okulu ve Harp Akademisi eğitimini derece ile tamamladı.[1]

Eğitimini tamamladıktan sonra aynı yıl Balkan Savaşı nedeniyle Makedonya’ya kurmay subay olarak tayin edildi. Birinci Dünya Savaşı sırasında fiili olarak Irak ve Kafkas cephelerinde bulundu.[2] 1918 yılında Kuzey Kafkasya’da faaliyet gösteren “Kafkas İslam Ordusu”nda kurmay subay olarak görev aldı. Özellikle Dağıstan’da halkı örgütleyici faaliyetlerde bulunarak, Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı için çalışmalar yaptı. 1920 yılında Osmanlı Hükümeti’nin oluşturduğu kurula katılarak yeniden Kafkasya’ya gitti, orada Dağıstan ve Çeçenistan’daki halk hareketlerinde bulundu. Daha sonra Anadolu’ya geçen İsmail Hakkı Berkok, Kurtuluş Savaşı’na katıldı. Savaşta gösterdiği başarılarından dolayı “İstiklal Madalyası” aldı. Cumhuriyet Dönemi’nde de askeri görevlerde bulunarak, İkinci Dünya Savaşı sırasında Seferberlik Şube Müdürlüğü yaptı. 1946 yılında Askeri Yargıtay üyeliğinden (1944) Tuğgeneral rütbesi ile emekli oldu. 1950-1954 yıllarında Demokrat Parti’den Kayseri milletvekili seçildi.[1]

İsmail Hakkı Berkok, 1954 yılında ikinci dönem milletvekili olarak seçildi. Ancak rahatsızlanması sonucunda görevine başlayamadan 11 Mayıs 1954’de Londra’da hayatını kaybetti.[3]

Eserleri

Askerliğin yanı sıra yazar ve tarihçi olarak Cumhuriyet Dönemi’nde Harp Akademisi’nde Tabiye (Taktik) dersleri verdi. Çeşitli askeri okullarda verdiği dersler sonucunda bu konu ile ilgili “340-341 Senesi Harbiye Mektebi Zabitan Kursunda Arazi Üzerine Tatbik Edilen Tabiye Meseleleri", "Tabiye-i Esasiye" (4 Kitap, 1927), "Müşterek Tabiye, Muhtelif Sınıfların Birlikte Sevk ve İdaresi" (1928), "Tabiye Meseleleri" (1928) adlı eserleri kaleme aldı.[4] Ölümünden sonra ailesi tarafından yayınlanan “Kurtuluş Yolu” (1957) ve “Tarihte Kafkasya” (1959) adlı kitapları yazdı.[1] Yazar, Türkçe ve Kafkas dillerinin yanına sıra Fransızca, Rusça, Arapça ve Farsça dillerini bilmekteydi.

Kaynakça

  1. "İsmail Hakkı Berkok". www.kuzeykafkasyacumhuriyeti.org. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 08.11.2021
  2. "İsmail Hakkı Berkok". tr.wikipedia.org. 01 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 07.11.2021
  3. "General İsmail Berkuk Unutulmadı". www.kaffed.org. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 06.11.2021
  4. "İsmail Hakkı Berkok - (1954)". www.biyografi.net. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 06.11.2021